การตรวจพิเศษทางรังสี Upper GI Study

Upper GI Study

   คือ การตรวจพิเศษทางรังสีของทางเดินอาหารส่วนต้น ตั้งแต่ Pharynx, Esophagus, Stomach และ Duodenum โดยดื่มสารทึบรังสีในระหว่างการตรวจและบันทึกภาพส่วนต่างๆ

ข้อบ่งชี้ในการตรวจ

Abdominal pain, GI bleeding, Peptic ulcer, Varices, Malignancy, Mass

ข้อระวัง

- คนไข้ Gut obstruction ไม่ทำการตรวจ

- คนไข้ Gut perforation ใช้ water soluble contrast media

การเตรียมตัวผู้ป่วย

รับประทานอาหารอ่อนๆ ก่อนตรวจ 2 วัน, NPO 6-8 ชั่วโมง, งดสูบบุหร่และเคี้ยวหมากฝรั่งหลังที่ยงคืน, ผู้ป่วยที่ท้องผูกให้ทานน้ำมันละหุ่ง 30 มล. ก่อนนอนในคืนก่อนตรวจ 

เทคนิคการตรวจ (Double Contrast)

- Upright  ท่า LPO  ให้ผู้ป่วยกลืนแล้วทำการ Spot Esophagus และ EG junction

- Supine ให้ผู้ป่วยหมุนรอบตัวเองประมาณ 3 รอบไปทางซ้าย Spot Fundus/Barium Fill, Boby/Air Fill

- Supine LPO  Spot Gastic or Antrum, Duodenum bulb/Air Fill

- Prone Spot Fundus/Air Fill, Body Antrum/Barium Fill

- Prone RAO Spot Duodenum bulb,C loop/Braium Fill

- Overhead ท่า AP และ LPO

ตัวอย่างของผู้ป่วยที่ทำ Upper GI Study ที่แพทย์อ่านผล Negative

ตัวอย่างผู้ป่วย Upper GI ในรายของเด็ก ที่เพิ่งเกิด

ไหนๆก็เอาเด็กมาลงแล้ว ก็ขอนอกเรื่องเลยละกัน 

ภาวะฉุกเฉินที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหารในเด็ก

1. Meconium Peritonitis

อาการและอาการแสดง

- เด็กจะมีอาการ ท้องอืดตั้งแต่แรกคลอด คลำก้อนในท้องได้ หน้าท้องบวมแดง

- อาเจียนหลังกินนม อาเจียนสีเขียว

ภาพเอกซเรย์ จะมีลักษณะของลำไส้อุดตัน และที่สำคัญที่พบได้คือ มี calcification อยู่ทั่วๆท้องหรือที่ scrotum 

ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัด

- มีภาวะลำไส้อุดตัน - มี free air

- คลำได้ก้อนในท้อง - มี peritonitis , หน้าท้องแดง แข็ง

อัตรารอด 60 %

2. Necrotizing Enterocolitis (NEC)

- พบในเด็กที่คลอดก่อนกำหนด มีน้ำหนักแรกคลอดน้อย

- เด็กมีภาวะ fetal distress และ apgar score ต่ำ

อาการอาการแสดง

- เด็กจะมีท้องอืด ถ่ายอุจจาระเป็นสีแดงดำ อาเจียนเป็นสีเขียว มีไข้ ซึม ซีด เกร็ดเลือดต่ำ

- ในรายที่เป็นรุนแรง จะมีหน้าท้องแดงแข็ง ท้องอืดมาก  มีภาวะ severe metabolic acidosis

ภาพเอกซเรย์ จะพบ pneumatosis intestinalis บางรายอาจมี free air หรือ portal vein gas 

CBC จะมี anemia , thrombocytopenia

ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัด

1. peritonitis 

2. free air

3. intestinal obstruction 

4. sepsis

3. Anorectal Malformation (Imperforate Anus)

แบ่งเป็น 3 ชนิด

1. low type

2. intermediate type

3. high type

อาการและอาการแสดง

- ไม่มีรูทวารหนัก - ไม่ถ่าย ขี้เทา ยกเว้นในรายที่มี fistula

- อาเจียน - ท้องอืดหลังกินนม

การรักษา

- ทำ anoplasty ในรายที่เป็นชนิดแบบ low type

- ทำ colostomy ในรายที่เป็นชนิดแบบ intermediate และ high type แล้วทำ PSARP เมื่อเด็กอายุครบ 1 ปีหรือ

น้ำหนัก ครบ 10 กิโลกรัม

4. Malrotation with midgut volvulus

- ภาวะที่ลำไส้มีการหมุน (rotation) ที่ผิดปรกติตั้งแต่เด็กอยู่ในครรภ์ ทำให้ลำไส้มีการยึด (fixation) กับช่องท้องแบบ ผิดปรกติ  ซึ่งทำให้ลำไส้มีโอกาสที่จะบิดหมุนได้ง่าย จะเกิดการขาดเลือดและเน่าตายได้ 

- เป็นภาวะที่ฉุกเฉินมากที่สุดทางศัลยกรรมเด็ก ที่จะต้องรีบทำการผ่าตัดรักษาโดยเร็ว เพราะลำไส้ที่บิดหมุน จะเกิf necrosis ได้ภายใน 6 – 12 ชั่วโมง ถ้ารักษาไม่ทัน จะต้องตัดลำไส้ที่เน่าตายทิ้งเป็นจำนวนมากซึ่งจะทำให้เกิดปัญหาของ short bowel syndrome ได้

อาการและอาการแสดง

- พบในเด็กที่คลอดปรกติ น้ำหนักแรกคลอดปกติ แข็งแรงดี

- พบบ่อยในช่วงเด็กอายุ 1 เดือน - 1 ปี

- เด็กจะมีอาการปวดท้องกระทันหัน อาเจียนสีเขียว ท้องอืด ถ่ายเป็นเลือดแดง บางทีคลำก้อนได้ในท้อง

- ภาพเอกซเรย์ จะพบ ภาวะลำไส้อุดตัน หรือมีลมในลำไส้น้อย

- การทำ upper GI study จะพบ DJ junction อยู่ทางด้านขวาของกระดูกสันหลัง ลำไส้ที่เหลือส่วนใหญ่จะอยู่ทาง

ด้านขวา

4. Hirschsprung’s disease (Congenital megacolon)

- ภาวะที่ไม่มีปมประสาท (Ganglion cell) ที่ลำไส้ ทำให้ลำไส้ไม่มีการคลายตัว (relaxation)

- ส่วนใหญ่พบที่ rectosigmoid colon

อาการและอาการแสดง

- เด็กจะไม่ถ่ายขี้เทา ใน 24 ชั่วโมงหลังคลอด - กินนมได้ปรกติ มีท้องอืดขึ้น

- ถ่ายอุจจาระเองไม่ได้ ต้องช่วยสวนถ่ายให้ด้วยสบู่หรือน้ำยาสวนถ่าย กินยาระบายแล้วไม่ถ่าย ท้องโตขึ้น

- บางรายมีลักษณะของลำไส้อุดตัน คือ อาเจียนและท้องอืด

- ในรายที่มีลำไส้ติดเชื้อ ( Enterocolitis ) จะถ่ายเหลวเป็นน้ำ กลิ่นเหม็น ท้องอืดตึง มีไข้สูง ซึมมาก

ตัวอย่างผู้ป่วยเด็กที่เป็น Hirschsprung’s disease  ซึ่งทำ Barium Enema 

6. Jejunoileal atresia

แบ่งเป็น 4 ชนิด 

อาการและอาการแสดง

- ท้องอืด อาเจียนเขียว ถ่ายอุจจาระสีเขียวซีด

ภาพเอกซเรย์ มีลักษณะของลำไส้อุดตัน ลำไส้มีขนาดใหญ่ หรือมี free air

 ความผิดปรกติของผนังหน้าท้อง

1. Gastroschisis

- ภาวะที่มีรูรั่วของผนังหน้าท้อง ทำให้มีลำไส้ไหลออกมานอกช่องท้อง

- รูรั่วมักพบทางด้านขวาของสะดือ เด็กยังมีสะดือปรกติ

- พบในเด็กที่คลอดก่อนกำหนด น้ำหนักแรกคลอดน้อย

- เป็นลูกคนแรก ในมารดาที่อายุน้อย พบความผิดปรกติอย่างอื่นร่วมด้วยน้อย

แบ่งเป็น 2 ชนิด 

1. perinatal ลำไส้ไม่บวมแข็งมาก 

2. antenatal ลำไส้บวมมาก ขดติดกันเป็นก้อน แยกไม่ออกว่าเป็น ลำไส้ใหญ่หรือลำไส้เล็ก

การรักษาเบื้องต้น - คลุมลำไส้ด้วยผ้าหนาๆ พยายามอย่าให้เด็กตัวเย็น

-ใส่ NG tube ดูดเอา content ออกให้มากที่สุด

2. Omphalocele

- ภาวะที่มีความผิดปรกติในการสร้างผนังหน้าท้อง ทำให้มีการสร้างผนังหน้าท้องที่ไม่สมบูรณ์

- มักจะมีถุงบางๆคลุมลำไส้ไว้ ทำให้ลำไส้ไม่บวมและดูเหมือนปรกติ 

- ยกเว้นในรายที่ถุงคลุมแตกออกขณะตั้งครรภ์ ทำให้ลำไส้แช่อยู่ในน้ำคร่ำเป็น เวลานาน จะทำให้ลำไส้บวมแข็งได้

เหมือน Gastroschisis

- มักจะพบว่ามีตับออกมาร่วมด้วย เพราะรูของผนังหน้าท้องส่วนใหญ่จะมีขนาดใหญ่

- มีสายสะดืออยู่บนถุงที่คลุม 

- เด็กมักคลอดครบกำหนด น้ำหนักแรกคลอดปรกติ และมักพบความผิดปรกติอย่างอื่นร่วมด้วย เช่น โรคหัวใจพิการ

แต่กำเนิด

การตรวจพิเศษ Barium Enema

Barium enema

     คือ การตรวจพิเศษทางรังสีของ ของลำไส้ใหญ่เพื่อดูความผิดปกติ โดยการสวนแบเรียมและลมเข้าไปทางทวารหนัก และบันทึกภาพส่วนต่างๆ

ข้อบ่งชี้ในการตรวจ

CA colon, Diverticulum/Diverticulosis, Mass, Lower GI Bleeding

ข้อระวัง

- คนไข้ Colon perforation ใช้ water soluble contrast media

- Severe diarrhea, Colonic obstruction

การเตรียมตัวผู้ป่วย

รับประทานอาหารอ่อนๆ ก่อนตรวจ 3-4 วัน, NPO 6-8 ชั่วโมง, งดสูบบุหร่และเคี้ยวหมากฝรั่งหลังที่ยงคืน, ผู้ป่วยที่ท้องผูกให้ทานน้ำมันละหุ่ง 30 มล. ก่อนนอนในคืนก่อนตรวจ , สวนทวารหนักด้วยน้ำสบู่ในตอนเช้า ก่อนตรวจ 30 นาที่

เทคนิคการตรวจ

 - ปล่อย Barium เข้า Rectum ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายลง เมื่อ Barium ถึง Splenic flexer ให้หยุดปล่อย

- ให้ผู้ป่วยนอนหงานแล้ว บีบลมตามเข้าไป แล้วทำการ Flu. ดูเป็นช่วงๆจน Barium ถึง Cecum แล้ว Colon distend ดี

- เริ่ม Spot Rectum และ Sigmoid พยายามตะแคงผู้ป่วยให้ Sigmoid คลี่ออกให้มากที่สุด (เพราะบริเวณนี้เกิด Lesion บ่อย)

- จัดท่าให้ผู้ป่วยหัวสูง Spot Desending, Splenic flexor, Transverse, Hepatic flexor, Ascending และ Cecum/Barium Fill

- จัดท่าให้ผู้ป่วยหัวต่ำ Spot Cecum/Air Fill

- ถ่าย Overhead AP, Bilateral decubitus, Lateral rectum prone, PA, Post evacuation

ตัวอย่างผู้ป่วย Barium Enema ที่แพทย์อ่านผล Negativ

ขอบคุณข้อมูลจากเวปไซด์ โรงพยาบาลมหิดลค่ะ